De maand april

De maanden van het jaar zijn nauw gebonden aan de seizoenen en ontlenen hieraan gevoelens van kou en warmte, maar ook van geboorte, groei, oogst en afsterven. Schrijvers maken hier dankbaar gebruik van door een titel of openingszin te gebruiken waarin een maand centraal staat. De keuze van de maand dicteert vaak het verhaal. Denk hierbij aan iets simpels als het kiezen van een maand voor het beschrijven van een picknick. De loomheid van augustus zou misplaatst zijn voor een picknick in april. In romans die zich afspelen op het Noordelijk halfrond zullen lezers bij picknicks in oktober, november, december, januari, februari en zelfs maart meteen denken dat er iets vreemds aan de hand is.

De functie van het gebruik van bepaalde maanden, laat zich raden:

1. Vanwege de symboliek die een maand kan hebben voor het verhaal. Omdat het nu april is, houd ik het bij de april-symboliek. Met april begint de lente, mensen denken aan bloesem, narcissen en boshyacinten, de eerste warme lentestralen, lammetjes in de wei. Deze maand staat vaak model voor een nieuwe liefde.

De roman "April in Paris" door Michael Wallner is hier een mooi voorbeeld van. De onmogelijke liefde tussen de jonge Duitse soldaat Roth en de mooie, geheimzinnige Française Chantal speelt zich af in Parijs in 1943, tijdens de bezetting van Frankrijk door de Duitsers, maar voor de romantiek wèl in april, de maand van de beloften.

2. Als ‘contrapunt’, denk hierbij aan het introduceren van een sfeer die tegengesteld is aan de gangbare associatie met in dit geval een bepaalde maand. Door het contrast, de tegenstem, wordt de aandacht van de lezer getrokken. In de literatuur zijn hier verschillende voorbeelden van die ik hieronder uitgebreider bespreek.
3. Om de chronologie in het verhaal aan te geven.

De openingszin van "The Waste Land" door T.S. Eliot is een mooi voorbeeld van een ‘contrapunt’: "April is the cruellest month" ("April is de wreedste maand"). In dit werk worden de teloorgang van de beschaving en de uitzichtloosheid van het bestaan op vele manieren tot uitdrukking gebracht (https://nl.wikipedia.org/wiki/The_Waste_Land). De thema's van vernieuwing en verlies worden reeds in de openingszin aangeroerd door april te verbinden aan ‘wreed’.

Een ander, beroemd voorbeeld van een ‘contrapunt’ is de openingszin van de dystopische roman ‘1984’ van George Orwell: ‘Het was een heldere, koude dag in april, en de klokken sloegen dertien.’ In deze roman wordt een maatschappij beschreven waar vrijheid niet meer bestaat. Elk individu wordt gecontroleerd door Big Brother en de bevolking wordt gemanipuleerd en gehersenspoeld om de heersers aan de macht te houden. Liefde voor Big Brother is essentieel, vriendschap tussen mensen niet toegestaan, laat staan liefde en seks. Desondanks krijgt het hoofdpersonage Winston Smith een relatie met Julia. Hun liefde is het belangrijkst in hun leven, maar gedoemd tot mislukken.

Door april te verbeelden als helder en koud, geeft Orwell in de openingszin al aan dat de wereld die hij gaat beschrijven een kille wereld is waarin de klokken dertien slaan. Door hier ‘klokken’ te gebruiken in plaats van ‘klok’, wordt meteen duidelijk gemaakt dat het in deze wereld normaal is dat de klokken dertien slaan.

Mijn volgende blog in deze reeks gaat over mei!